شکل گرفتن موزه ملی ایران در سال1295 و پس از آن، تشکیل اداره عتیقات در سال 1297 شمسی فعالیت‌های دولت در موضوع میراث فرهنگی را منسجم‌تر کرد تا آنکه وزارت فرهنگ و هنر در سال 1343 میراث فرهنگی تخصصی را به‌عنوان یکی از شاخه‌های معاونت خود پذیرفت و بدین‌ترتیب میراث فرهنگی زیرمجموعه وزارت فرهنگ و هنر شد. سال 1358 بود که وزارت فرهنگ و هنر منحل شد و جای آن را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفت و بدین‌ترتیب میراث فرهنگی نیز به وزارت تازه تأسیس منتقل شد.
در یکی از جلسه‌های تشکیل شده هیأت دولت در آبان‌ماه سال 60 تصویب شد که واحدهای استانی و برخی واحدهایی که وظیفه آنها تنها معرفی میراث فرهنگی کشور بود از وزارت فرهنگ و آموزش عالی جدا و با وزارت ارشاد ادغام شوند؛ بدین‌ترتیب بخش میراث فرهنگی در 2وزارتخانه فرهنگ و آموزش عالی و همچنین ارشاد اسلامی توزیع شد.
انسجام و تکامل میراث فرهنگی که تا آن‌زمان به‌عنوان یکی از بخش‌های 2وزارتخانه فرهنگ و آموزش عالی و وزارت ارشاد شناخته می‌شد به نیمه دهه60 و زمانی بازمی‌گردد که دکتر مهدی‌حجت، معاون حفظ و میراث فرهنگی در وزارت فرهنگ و آموزش عالی اساسنامه سازمان میراث فرهنگی را به‌عنوان یک بخش مستقل در کشور نوشت.
پس از تصویب اساسنامه نوشته‌شده در سال 64، دکتر مهدی حجت نیز به‌عنوان نخستین رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور انتخاب و این سازمان فعالیت خود را در فروردین سال66 شروع کرد. دکتر حجت فارغ‌التحصیل رشته معماری بود و تا سال 70 اداره سازمان میراث فرهنگی را برعهده داشت. از دوران دکتر حجت که بنیانگذار سازمانی به نام میراث فرهنگی در ایران پس از انقلاب بود به‌عنوان دوران خوب فعالیت‌های این سازمان یاد می‌کنند.
اکبر زرگر، دومین رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور بود که پس از حجت اداره این سازمان را تا سال 73 برعهده گرفت. پس از وی نیز سراج‌الدین کازرونی که متولد سال 1325 در شهر اصفهان بود به سازمان میراث فرهنگی آمد و تا سال 76 سکاندار تصمیمات سازمان میراث فرهنگی شد. دکتر زرگر در سال 82 و در سن 57 سالگی فوت کرد.
سیدمحمد بهشتی که از دوستان دکتر حجت، بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی بود و در رشته معماری از دانشکده ملی فارغ‌التحصیل شده بود پس از زرگر، از بنیاد فارابی به سازمان میراث فرهنگی آمد تا بدین ترتیب ریاست این سازمان را در سال 76 و با پایان یافتن مدیریت دکتر زرگر به عهده بگیرد. برخی کارکنان قدیمی سازمان میراث فرهنگی اکنون از دوران بهشتی به‌عنوان دوران خوب وضعیت میراث فرهنگی کشور یاد می‌کنند.
به گفته آنها دوران مدیریت بهشتی در سازمان میراث فرهنگی دورانی بود که او خود به بازدید از روند فعالیت‌ها در پروژه‌های میراث فرهنگی می‌پرداخت و اشراف وی به این حوزه وضعیت مناسبی را نسبت به حال حاضر در سازمان میراث فرهنگی حاکم کرده بود. محمد بهشتی که متولد سال 30 بود تا سال 82 توانست سکان مدیریت در سازمان میراث فرهنگی را در دست داشته باشد و پس از وی بود که سیدحسین مرعشی از نمایندگی مجلس به ریاست سازمان میراث فرهنگی فراخوانده شد.
گفته می‌شود که دوران مدیریت او در سازمان میراث فرهنگی چندان منسجم نبود و فعالیت‌های آن سازمان به تدریج روند رکود به خود گرفت. سیدحسین مرعشی پس از آن به ریاست سازمان نوپای میراث فرهنگی و گردشگری منصوب شد که در سال 82 با تصویب هیأت دولت، سازمان ایرانگردی و جهانگردی نیز با سازمان میراث فرهنگی ادغام شد و سازمان جدیدی به نام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شد. عمر مدیریت مرعشی بر این سازمان کوتاه بود و وی تنها توانست از سال 83 تا مردادماه 84 زمام سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور را به دست بگیرد. مرعشی در همان ماه تولدش یعنی در مردادماه با میراث فرهنگی و گردشگری خداحافظی کرد و بار دیگر به عرصه سیاست بازگشت.
شکل‌گیری دولت جدید، اسفندیار رحیم مشایی، یار دیرین رئیس دولت را به ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نشاند و او از همان سال 84 تا تیرماه سال 88 بر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که دیگر با ادغام سازمان صنایع دستی نیز عنوان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری را به یدک می‌کشید مدیریت کرد.
۱۶فروردین‌ماه ۱۳۸۵ شورای‌عالی اداری کشور در یکصدمین جلسه خود، سازمان صنایع دستی کشور را از وزارت صنایع و معادن با تمامی اختیارات، تعهدات، امکانات، نیروی انسانی و غیره جدا کرد و به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری الحاق کرد.
اسفندیار رحیم‌مشایی از سوی احمدی‌نژاد به ریاست این سازمان منصوب شد. مشایی مهندس الکترونیک از دانشگاه صنعتی اصفهان و از نزدیک‌ترین افراد به رئیس‌جمهور است.
فعالیت‌های پژوهشی در دوره وی آن‌طور که برخی کارکنان سازمان میراث فرهنگی نیز اذعان می‌کنند روندی کند به‌خود گرفت و به تدریج کنار گذاشته شد تا آنکه با رفتن او از این سازمان، حمید بقایی متخصص تکنولوژی ارتباطی (آی. تی) و البته از یاران نزدیک رئیس دفتر رئیس‌جمهور در سال 88 جایگزین مشایی در سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور شد. حمید بقایی در اردیبهشت‌ماه امسال و در میان موجی از انتقادها نسبت به شیوه‌های مدیریتی خود و همراهانش، این سازمان را به مقصد نهاد ریاست‌جمهوری ترک کرد.
همین چند روز پیش بود که خبر انتصاب حمید بهبهانی، وزیر سابق راه و ترابری که در ماجرای استیضاح مجلس به‌دلیل سقوط پی‌درپی هواپیماهای توپولف از وزارت عزل شد به‌عنوان رئیس جدید سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به گوش رسید.
سازمان میراث فرهنگی در هر کشوری به‌عنوان رکن اساسی تحکیم هویت، ایجاد خلاقیت و خودباوری ملی به شمار می‌رود و پژوهش‌های مختلف انجام‌شده در این سازمان ابهامات تاریخی یک ملت را می‌زداید و مرزهای فرهنگی جوامع را تعیین می‌کند. جدای از این، فعالیت‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور است که می‌تواند تمدن‌های ایجاد شده در یک سرزمین را موشکافانه بررسی کند و رونق تمدنی را به یک جامعه بازگرداند. آیا مدیران این سازمان قادر به مدیریت صحیح بوده‌اند؟
